miércoles, 29 de diciembre de 2021

Kajfvkura ñi kura

 

Tvfaci nvxamkan pegelgey ñi cijka Margarita Canio egu Gabriel Pozo entupelu, fey ta zoy kvme entugerkey kay ñi cumgeci nvxamkamekefel ci nvxamentupelu Kuan Kaxvlaf.


File:Manuel Namuncurá.jpg - Wikimedia Commons

           Kuan Kaxvlaf ñi azentu, 1907 xipantu                  Fvta Namunkura ñi azentu, 1907 xipantu

 

Ñi baku may ñi kura ñi peñi Pvcvkura, fey may ñi vyeletew, feymew may Pvcvkura pigey ñi peñi, ñi vyeletew may ñi kura may ñi caw em, feymew may Pvcvkura pigeyay ñi pimoetew mew ñi kura ñi caw em, feymew may vyeltukugey ñi peñi, feymew may bakuntukugey kura mew ñi pimoyvm may ñi kura may ñi caw em, feymew may petu mogey may ñi peñi, cem zvgu rume mvlejefule cumnoalu may, cumgeci zvgu mew rume cumkelay ñi peñi ñi elmoetew may ñi kura ñi pimoyvm may ñi kura, cem zvgu mew rume kongelayay, kvme mvten feleyay, cumgeci zvgu mew rume miawvlkelayafimi, pikeenew may ñi kura, pirkey ñi gvxamkan Namunkura. Pietew may ñi kura, ñi kura may ñi zuam ixokom zvgu may tukulpaken, pipigepay ñi gvxamkan fvta Namunkura yem, feymew may ga cayno may ga reyv winka ga mvletuyiñ, wekufv may ga iñ gemkvnutuetew mvley ga fvtake gvnecen fey may ga iñ azkvnutueetew ga vxvftueyiñmew ga gvnecen, newengewelay may ga gvnecen em, pikeenew may ga ñi kura, femgeci ga gvxamkagvxamkagepuy ga fvta Namunkura, cem zvgu mew rume may ga newengewelay ga gvnecen yafkalu em ama ga gvnecen, feymew may ga newengewetulay, rvgi yegetu may ga gvnecen em, pikey may ga ñi kura ga tvfa, femgeci ga gvxamkayaymi, kisu ga gvnewlu xokiwlayay ga mi pu wehvy em, pikeenew may ñi kura may tvfa pipigey ga ñi gvxamkan fvta Namunkura, feymew ga ixokom zvgu ga tukulpatukulpayekeetew ga, kisu may ga ñi gvnewvn ga mogelelan ga ñi wixanieetew ga nien nien ga ñi kura, fey may ga wixanieenew, fey may ga gvnenieenew, iñce may ga kisu gvnewkay ga tvfa, kvpaken ga Wenusay ga tvfa, kisu may ga ñi gvnemoetew feymew may ga kvpaken, pipigey may ga ñi gvxamkan ga fvta Namunkura. Feymew ga ka gvxamkay ga ñi cumgeci ga ñi gijatumoyvm ga fvta Namunkura, ka gvxamkaluwtuayiñ may ga tvfa, ka pipigey ga ta Namunkura ga ñi nvxamkan, faci antv may ga ka gvxamkatuan ga iñ cumgeci ga iñ gijatumofiyvm em, cumgeci ga ñi gvxamkamofiyvm ga ñi caw em ga ñi cem pifetew ga ñi kura yem ga ñi caw em, fey may ga ka gvxamkaluwtuaymi ka pipigey ga fvta Namunkura, feymew ga ka gvxamkalu feymew ga feyci xawvlelu egvn ga xapvmnielu ga ñi pu lonko, ga ñi pu kapitan, ixokom ga ñi koha ga xapvmniey ga koyba wvla reke, rekeley ga ce ixo cumnoyalu ga ñi koha yem keciley ga ayjakeci koha ga, ayjakeci weceke wenxu ga xapvmniey ga ñi caw em, gvxamka ga gvxamkamekey ga ñi caw em, ixokom ga cumgeci kuñifal yem rume, ixo cumgeci ga fvca yem rume, cumgeci ga kuse rume, ixokom ga fvrenefi ga ñi caw em, cuci mapu rume ga kvpay ga wenxu, kvme wehvy ga pifi, kvpay ga Gulumapu ga wenxu, kvpay ga Wijimapu, kvpay Wayzvfmapu, kvpay Pikunce, ixokom mapuce ga kvpatueyew ga ñi caw em, feymew ga ixokom mapu kvme wenxu ga, kvme lonko ga pipiyegen ga iñce ga ñi cumgenon mew, ga ñi fvrenekefiel mew, ixokom ga mapuce feymew ga iñce fvta Kajfvkura ga kvme lonko ga, feymew ga pewmagen ga cumtepun (tuntepun) ga ñi mogen ga mogelen ga mogeyay, fvreneelew ga gvnecen abvay ga ñi mogen, fvta Kajfvkura pigeken ga iñce, pipigey ga ñi gvxamkan fvta Kajfvkura yem vrke, femgeci ga gvxamka ga gvxamkamekey ga ñi caw em, pi ga ñi gvxamkan ta Namunkura ga tvfey. Feymew ga feypirkey ga fvta Kajfvkura yem, iñce may kvme wenxugen kura may ga ñi gvbamtukeetew, nien ga ñi kura fey may ga ixokom ga ce fvreneyafimi pikeenew may ga ñi kura, feymew may ga ixo kake mapuce, kake mapu lonko, kake mapu kapitan ga pepayaeymew pikeenew may ga ñi kura, pirkey may ga fvta Kajfvkura yem, femgeci may ga feypienew may ga kura pi may ga ñi caw em, pipigey may ga ñi gvxamkan ga fvta Namunkura, feymew may ga nien may ga ñi kura, ce reke may ga gvxamkakeenew, pewma no may ga tvfa, xepelekakefun reke may ga ñi gvxamkaetew mew, rvf ce ka may ga ñi gvxamkakeetew ixokom may ga gvxamkalkeenew, eymi may ga cayno ga nieen, iñce may kay ga mi fvrenefiel iñce may ga mi kvme wenxugeyay, fvta lonkogeyay, ixokom ga zvgu kimay ga mi pifiel, feymew may ga pewfaluwaymi ixokom ga zvgu mew inawaymi ga mi pifiel ixokom ga mapuce ga fvreneyafi ga mi pifiel, pikeenew may ga ñi kura, femgeci may ga gvxamkakeenew feymew may ga gvlvmaymi ga koha pikeenew may ga ñi kura, pirkey ga fvta Kajfvkura yem, femgeci ga gvxamkay ga ñi caw em, pi may ga ñi gvxamkan fvta Namunkura. Feymew may kay ga feypiekeenew ga ñi kura, iñce kay ga kvme mvten ga fvreneyan pienew may ga ñi kura, pelmi ga cumgeci ga kvme wesakelu rume ga kaxvlelkeyaen ga ñi takuñmakeyafiyvm, cumgeci ga kvme finu wesakelu rume, pelmi ga feymew nieay ga takuñmayaen, cumgeci ga kvme pañuelu, kvme seda pañuelu rume pelmi ga, feymew may ga takuñmakeyaen, kake xipantu may ga mozawelkeyaen ga ñi wesakelu, kiñeke ga xipantu rupale ga entulkeyaen ga ñi wesakelu, pikeenew may ga ñi kura, ixo cem rume may ga gvnaytulkelayaen, cumgeci kvme wesakelu rume ixo gvnaytulkelayaymi, pelmi ga cumgeci ga kujiñ rume gvnaytukelayafimi, tvfa ga kvme kujiñ ga pikelayaymi, cumgeci cem rume ga rvkvkelayafimi, pikeenew may ga ñi kura, cumgeci rume ga pvlata pelmi ga gvnaytukelayafimi, femvlmi may ga, gvnaytunofilmi ga cumgeci kvme kujiñ rume feymew may ga kvme wenxugepaymi, feymew may ga zoy kvmeke ga kujiñ em ga ka pealu ga eymi. Iñce may ga mi gvnenieyafiel ga femaymi pofrealu ga iñce pilayaymi wvlvlmi ga kvmeke ga kawej, kvmeke ga pvlata, kvmeke ga wesakelu, ga ñi wvlpvrayael em pikelayami, pikeenew may ga ñi kura, pirkey may ga fvta Kajfvkura yem, femgeci may ga gvxamkay ga ñi caw em, pi may ga ñi gvxamkan fvta Namunkura. Feymew may ga kiñe mew mvten kay ga gijatu ga kvnuyaymi ga ñi fey ga ñi elukeyafiel pienew may ga ñi kura, pirkey ga fvta Kajfvkura yem, feymew may ga pelmi ga pulku, feymew may ga vxvfvñmakeyaen, pelmi ga yewe (mate), feymew may ga vxvfvñmakeyaen, bagvmelkeyaen kiñe fvlag pvcv kaweju, fey may ga mogelelu may ga entulelkeyaen ga piwke, piwke mojfvñ mew may feymew may ga vxvfvñmakeyaen, mogeleci kawej may ga entupiwkelkeyaen, pikeenew may ga ñi kura, pi ga ñi caw em, pi may ga fvta Namunkura. Feymew may ga ka alasan kaweju may ga ka entupiwkelelkeyaen, pikeenew may ga ñi kura, ka pirkey ga fvta Kajvfkura yem, femgeci may ga gvxamkay ga ñi caw em, pi may ga ñi gvxamkan fvta Namunkura, fey mvten may ga iñce gvxamkvnuyaeymi, ga ñi feymew ga ñi mogeken iñce may ga mojfvñ mew mvten ga mogeken, pienew may ga ñi kura, pirkey ga fvta Kajfvkura yem, ka fey mew ga feypienew may ga ñi kura, malolmi ga, bagvmvlmi ga cumgeci winka rume entulelael may ga piwke, piwke mojfvñ mew may ga vxvfvñmayaen, iñce may ga feymew mogeken, pienew may ga ñi kura, pi may ga ñi caw em, cumgeci ga ce rume, bagvmeleli, bagvmvlmi ga malon mew, fey may ga rvf wvnelu mew ga entupiwkelkeyaen may pienew may ñi kura, femgeci may feypikeenew ñi kura, iñce may ta re mojfvñ mew ta mogeken, mupiñ am ta kura no ta iñce, iñce may ta cewvrpuwe, iñce may ta kura kecilen tami penieyafiel ta iñce kay tañi penieyafiel ta eymi, feymew may ta iñce kura kecilen, eymi am ta kom kimnielu kura no kam ta iñce, pijeenew may tañi kura, kura no may ta nien, pirkey may ta fvta Kajfvkura yem, femgeci may ta gvxamkay ñi caw em, pi may ñi gvxamkan ta Namunkura.