miércoles, 28 de septiembre de 2022

Pewenche Kimdungun

Rvf kvme cijka may kvpa entupen tvfa mew, tvfaci cijka pelafun cem cijkawe no rume ka fey kvzawgey ñi gijakagepen, re meli pataka wirintukugekey feymew kvzawgey, femgeci xokifin ta zuamgekey ñi mvlen internet mew kay tvfaci kvme cijka feymew zoy mapuce, fijke cijkatufe pepi peay ti wvnen hemvlkawe tvfaci "pewence kimzugun" taiñ kvme xemkvleael zugufegelu.

Xarintuku

Drive

Internet Archive

Diccionario mapuche monolingüe

lunes, 19 de septiembre de 2022

Epew Gvrv Kanin

Kvlawemew pirenpey tañi mapu mew feymew konvmpan faci kuzen gvrv egu kanin, ka pegey tvfaci epew kake ce nvxamentulu kakewmeci ñi femgen kay

 

Epew gvrv kanin

Feymew, piam, kuzeayiw, pigerkey kanin, pieyew, piam, gvrv. Ya, pi, piam, kanin, cumvj kay?, pi, piam, kanin. Cumvj mvten, pi, piam, gvrv. Kvme moxikvnuaymi, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Gvrv, piam, kvme ilotukvnuaymi, pi, piam, gvrv, tvfa mvten cumvj mvten ta kuzeayiw, kvme rvf moxikvnuaymi, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Cem kuzeayiw kay?, pi, piam, kanin. Mvlekay tayu kuzeyeael, pi, piam, gvrv, iñce ta ixokom kuzen ta kimvn, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, nvxammejeyaen may, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, eymi ta ixo awantalayaymi, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Cumjey cey ka?, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Weweli anta cumjeyafun?, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Tvfaci kvyeh ta kuzeayiw, kiñe konci kvyeh mew ta kuzeayiw, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, cumgeci anta kuzerkeayiw?, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Iñce ta cumgeci wenxu rume, cumgeci kuzefe rume rume ta iñce ta newekelaenew, pi, piam, gvrv. Fempejelaymi amfe?, pieyew, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Kvme kaji may tami ñiwa wenxugen, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Iñce ta kimkelayaymi tami cumgeci ñiwa wenxugen, pigey, piam, gvrv, pirkeeyew, piam, kanin. Feymew, piam, iñce may ta tvfa wvla may ta iñce tañi cumgeci wenxugen, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Iñce ta ixo cem kuzen rum ta iñce kimvn cumgeci ñiwa wenxu rume iñce ta jvkakelafin, ta cumgeci kuzen mew rume ta jvkakelan, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, feypi, piam, kanin: fempejelaymi amfe?, pigey, piam, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, iñce ta jvkapejeyafeymi amfe?, pieyew, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, feypigey, piam, gvrv: eymi pirkey may ta gvrv pigekeymi, pieyew, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, iñce ta ajkvntukukefin, gvrv ta mvley, gvrv kuzefe eymi pirkey may, mvley ta gvrv kuzefe pigekeymi, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, iñce je may ta kuzefe tañi kimkajeyafiel ta kuzelu, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, eymi ta cumafen tey ahay weza gvrv, weza kuzefe ta eymi piam pigekeymi, iñce ta cumafen tey ahay weza gvrv, pigey, piam, gvrv em, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, feypi, piam, gvrv: petu tañi kimnofiel cem piaen rume, pi, piam, gvrv, tañi kimkajeyafiel tañi cumgeci tañi nentugen tañi kvme kuzefegen, tañi gvrv kuzefegen, pi, piam, gvrv. Iñce kay ta cumgeci wenxu rume kay ta iñce ta jvkakelafin, cumgeci koyba gvrv kuzefe rume ta iñce ta jvkakelafin, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Eymi ta petu kimlaen tañi cumgeci ñiwa wenxugen ta iñce, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, feypieyew, piam, kanin, iñce ta mupintulu xokilayaymi ta iñce fente koyba pikeel am ta eymi fente koyba ta eymi pikeel am ta eymi, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, matukel ta kuzeayiw, pi, piam, gvrv, ta iñce ayentunien, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, feypieyew, piam, kanin: eymi am tami kuzefegen mew ta eymi tami ñiwa wenxugen mew, feymew anta iñce ta jvkapejeafeymi ta eymi?, pieyew, piam, kanin. Zoy kvmeke wenxu rume ta iñce jvkakelafin, eymi am tami gvrv kuzefegen mew feymew am ta iñce ta jvkapejeafeymi ta iñce, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, feypi, piam, gvrv: kvmelkajey may tañi jvkanofiel iñce, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Iñce kay ta cumgeci wenxu rume kay ta iñce jvkakelafin pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Eymi am tami najam tami eymi wenu tami miawkemum feymew amta iñce ta jvkapejeyafeymi kay?, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Eymvn tamvn ñiwa wenxugen ta ilotukefimvn, balu ta ixokom kujin ta eymvn ilotuñmakefimvn, ta balu ti ixokom kujiñ em tañi ge mvten wvnelu mew ta ilotuñmakefimvn, eymvn ta bagvmelgenolmvn ta eymvn ilotulayafuymvn, ta eymvn femkelay tañi ñiwake wenxu tamvn femken mew, feymew ta iñce ta ñiwa ta iñciñ pikeymvn, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Eymvn ta cem reke ta mvleymvn tamvn ilotufegen, bagvmelgenolmvn ta ilotulayafuymvn, mvcay mvten ta ba kujiñ ta pefimvn ta eymvn, mvcay mvten ta entuñmafimvn tañi ge ta ba kujiñ, mvcay mvten ta eymvn weñeñmafimvn tañi kvjce ta kujiñ em, feymew ta iñce ta ñiwa pikeymvn, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Iñce ta femkelan, pi, piam, gvrv, iñce tañi kuzefegen mew, ñiwa wenxugen mew iñce tañi kvzawfegen mew ta iñce ta ilotuken, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam tvfaci kiñe konci kvyeh mew ta kimuwayiw tayu cumgeci wenxugen tayu cumgeci ñiwagen, feyci wvla may ta kimuwayiw tañi cumgeci wexugen, tañi cumgeci ñiwagen tañi cumgeci ñiwa wenxugen ta eymi kimaeymi, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Iñce kay ta kimaen tañi cumgeci ta ñiwa wenxungen ta iney tañi abvñman, tañi mogeyael ta kimuwayiw, iñce kay ta kimaen tami cumgeci tami wenxugen ta epuñpvle ta kimuwayiw iñce kay ta kimaen ka iñce kay ta kimaeymi, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Feymew, piam, kizu pikage cem kuzen mew rume ta kuzeayiw pilmi, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Cayno amta tañi elufiel tañi kuzelafiel, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, feypi, piam, gvrv: eymi ta kizu pikayaymi cem kuzen tami kimvn ta eymi, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Iñce ta femgeci kuzen mew kuzeyu ta pilayaeymi, eymi ta kizu piaymi cem kuzen tami ayvn, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Feymew, piam, eymi may tami piael ta eymi, pigey, piam, gvrv. Eymi ta kizu piaymi cayno amta eymi tañi kayñefiel ta kuzen mew, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Iñce amta cem pijeyafeymi eymi amta mi tañi kayñelfiel. Iñce amta cem peyafeymi, iñce kay ta ixokom kuzen kay ta kimkan ta iñce, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Cem kuzen rume ta pieli ta kuzekayayiw, ta jvkaenew ta kanin pipvrayafun, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Iñce ta jvkalayaeymi ta iñce zoy ñiwake wenxu rume ta kuzelkefin eymi, femgeci wenxu ta jvkayafin pikelan ta iñce, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, iñce may ta kiñe zugu ta piaeymi jvkajelayaymi may, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Feymew, piam, ta iñce (iñciw) may ta epe puwi tayu kuzeam kiñe kuzen mew may ta kuzeayiw ta jvkajelayaymi may, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Feymew, piam, feypi, piam kanin: kizu pikage mvten, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Cem kuzen rume ta pieli kuzeyayiw, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Iñce kay ta ñiwa wenxu ta iñce, pi, piam, kanin. Eymi ta jvkalu pilayaen ke, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Iñce ta kuzen mew ta jvkayan pikelan, pi, piam, kanin. Eymi wvla anta jvkapejeyafeymi ta kuzen mew, pigey, piam, gvrv, pieyew, piam, kanin. Feymew, piam, feypi, piam, gvrv: iñce ta epuwe ta iñce afisayaeymi tayu cem kuzen mew tayu kuzeyael, pigey, piam, kanin, pieyew, piam, gvrv. Feymew, piam, rupay, piam, epu antv, feymew, piam, epuwentun mew, piam, feymew, piam, ka pewigu, piam, kanin egu gvrv. Feymew, piam, kvlawe may ta kuzeayiw piwigu, piam, pigey, pim, kanin, pieyew, piam, gvrv. Kvme may ta ilotukvnuaymi tami moxiam, rokin rume ta yeyan pilmi tami ilotuyael ta yeyaymi, pigey, piam, kanin. Iñce ta kizu gvnewkvlelu anta iñce, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, ka rurpaygvn, piam, kvla antv, piam, ka rupay, piam, feymew, piam, ka puwi, piam, kvla antv, feymew, piam, puwlu, piam, ñi antv yegu, piam, ka xawigu, piam. Feymew, piam, pewigvn, piam, eymi, piam, feypi, piam, gvrv, wvle may ta kuzeayiw, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Wvle may ragi antv may ta kuzeayiw, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Ya, pi, piam, kanin. Cumjeyafuyiw kam?, pi, piam, kanin. Kizu pikage mvten, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, wvle may ta ragi antv ta kuzeyayiw, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, eli, piam, kiñe kvyeh, piam, ñi kuzeyam egu ñi fenteñma ñi mvleyam egu, piam, kvla mari antv, piam, ñi kuzeyam egu. Feteñma may ta mvleyayiw, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, ya, pi, piam, kanin. Cem pijeyafuymi am?, pi, piam, kanin. Jvkaenew pipvrayafulu eymi, pigey, piam, gvrv. Feymew, piam, feypi, piam, gvrv: wvle may ta konlu ta pirenay, mvñaj konlu may tayu xokil mew ta pirenay, pi, piam, gvrv. Jvkalayaymi mvten, pi, piam, gvrv. Cum jvkayafun cayno anta kuzeyalu ta iñciw?, pi, piam, kanin. Feymew, piam, cuci wvne balu ilotugeay, pi, piam, gvrv. Puwvlnolu ñi kvla mari antv fey ñi wewgen feymew, piam, cuci ñamlu piren mew fey ñi wewgen, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, umañ mew, piam, konwigu, piam, ñi xokil mew egu, feymew, piam, feypi, piam, gvrv: epukewentun mew mvxvmwayiw, pi, piam, gvrv. Mupiñ mvleael, pi, piam, gvrv, pigey, piam, kanin. Feymew, piam, konigu, piam, mvñaj, piam, konlu egu, piam, pireni, piam, feymew, piam, epunentun (epuwentun) mew, piam, mvxvmi, piam, gvrv. Mogelekaymi ahay kanin?, pi, piam, gvrv. Mogelekan ahay, pi, piam, kanin. Feymew, piam, ka epuwentun mew, piam, meliwentun mew, piam, mvxvmi, piam, kanin. Cumleymi ahay gvrv?, pi, piam, kanin. Cumleyafuy ta ñiwa wenxu fe ahay?, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, ka kayuwentun mew, piam, ka mvxvmi gvrv, mogelekaymi ahay manke (kanin)?, pi, piam, gvrv. Mogelekan ahay, pi, piam, kanin. Feymew, piam, ka purawentun mew, piam, mvxvmi, piam, ka kanin, mogelekaymi ahay gvrv?, pigey, piam, gvrv. Mogelelayafuy ta kuzefe te ahay, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, ka mariwentun mew, piam, ka mvxvmi, piam, gvrv, mogelekaymi ahay kanin?, pi, piam, gvrv. Mogelelayafuy kawcu wenxu te ahay, pi, piam, kanin. Mekey, piam, ñi pirenvn, feymew, piam, ka mari epu antv mew, piam, mvxvmi, piam, kanin. Mogelekaymi ahay gvrv?, pigey, piam, gvrv. Mogelelayafuy ñiwa wenxu te ahay?, pi, piam, gvrv. Ka feymew, piam, ka mari meli antv mew, piam, ka mvxvmi, piam, gvrv. Mogelekaymi ahay wezañma weñefe, pi, piam, gvrv. Mogelekan ahay gvrv, pi, piam, kanin. Ka feymew, piam, mari kayu antv mew, piam, ka mvxvmi, piam, gvrv. Mogelekaymi ahay kanin, pigey, piam, ka kanin. Mogelekan ahay, pi, piam, kanin. Feymew, piam, ka mari pura antv, piam, ka rulpaygu, piam, ka feymew, piam, mvxvmi, piam, kanin. Mogelekaymi ahay gvrv, pigey, piam, gvrv. Mogelekan ahay, pi, piam, gvrv. Mogelelayafuy ta kuzefe wenxu te ahay, pi, piam, gvrv. Feymew, piam, ka epu mari antv mew, piam, ka piam, ka mvxvmi, piam, gvrv. Mogelekaymi ahay kanin, pigey, iam, kanin, ka pieyew, piam, gvrv. Mogelekan ahay, piam, kanin. Mekey, piam, ñi pirenvn, gvrv em, piam, epe ñamkvley, piam, gvrv em, feymew, piam, ka feymew, piam, epu mari epu antv mew, piam, ka mvxvmi, piam, kanin. Mogelekaymi ahay gvrv, pigey, piam, gvrv em. Mogelekan, pi, piam, gvrv em. Newe zuguwelay, piam, gvrv em pewelay, piam, ñi ilotuyael rume, piam, gvrv em. Feymew, piam, fypikey, piam, gvrv: wewpeturkeyaenew cey am?, pikey, piam, gvrv em. Feymew, piam, epu mari meli antv mew, piam, ka, piam, mvxvmi, piam, gvrv. Mogelekaymi ahay, pigey, piam, kanin. Mogelelayafuy kuzefe te ahay, pi, piam, kanin, pigey, piam, gvrv. Ixo wewperkeyaenew may, pikey, piam, gvrv em. Iñce ga ñi cumkvnuael cey, pikey, piam, gvrv em. Feymew, piam, ka piam, puwi, piam, epu mari kayu antv, piam, mvxvmgey piam, ka gvrv em. Mogelekaymi ahay gvrv, ka pigey, piam, gvrv em. Ka feymew, piam, ka mvxvmgey, piam. Mogeleymi ahay gvrv, ka pigey kay, piam, feymew, piam, “wag” pi, piam, gvrv em, feymew, piam, zuguwelay, piam, gvrv em, feymew, piam, kanin, piam, cumlay rume, piam, feymew, piam, lefpvray, piam, kanin. Pemeyafin ñi cumlen cey weza gvrv em, ñi ban cey pemeyafin, pi, piam, kanin. Lef pvray, piam, kanin, feymew, piam, pemefi, piam, mogelekay, piam, gvrv em. Ka epuwe wvla ka mvxvmafin, pi, piam, kanin. Ka pemeyafin ñi cumlen, pi, piam, kanin. Feymew, piam, gvrv em, piam, mvxvmwelay, piam, ka puwi, piam, epu mari pura antv mew, piam, ajkvtulekey, piam, kanin. Mvxvmaenew cey am?, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, mvxvmlay, piam, gvrv em. Feymew, piam, feypi, piam, kanin: ka pemeyafin, pigey, piam, gvrv em, pi, piam, kanin. Cayno bapelay weza wenxu em?, pi, piam, kanin. Iñce ta cumafin tañi pifetew ta kuzeayiw ta pifenew, pikey, piam, kanin. Iñce ta cumgeci rume ta wenxu tañi wewnoyafetew, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, ka lef pvray, piam, kanin. Pemeyafin ñi cumlen ta weza gvrv em, ka pi, piam, kanin. Wvne, piam, ka mvxvmkefuy, piam, kanin, ka mvxvmgekefuy, piam, gvrv em. Mogelekaymi ahay weza gvrv, pigekefuy, piam, zugulay gvrv em. Epu mari pura antvñmalu, piam, zuguwelay, piam, gvrv em. Feymew, piam, zuguwelay ta weza wenxu em, pikey, piam, kanin. Mvcay wvla amuyan, pekvnumeafin, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, amuy, piam, kanin em. Feymew, piam, pegepuy, piam, gvrv em. Cumleymi ahay gvrv?, pigepuy, piam, gvrv em. Feymew, piam, mankukvnufemi, piam, gvrv em. Ka feymew, piam, epe barkey ta weza gvrv em, pi, piam, kanin. Kaji kvme bakayay, pikey, piam, kanin. Petu epu antvlewey tayu xokil antv, pikey, piam, kanin. Kanin, piam, paseayawketuy, piam, feymew, piam, kañpvle, piam, amukey, piam, kanin. Wvle wvla ñi antv ñi xokil antv ka pepayafin weza gvrv em, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, epuwentun mew, piam, ka piam, amuan may, pi, piam, kanin. Ñi cumlen pemeyafin, ñi kvme ban cey pemeyafin, pi, piam, kanin. Pegepay, piam, gvrv em, feymew, piam, xanalewey, piam, gvrv em, tapakonkvley (ñamkonkvley), piam, piren mew, piam, gvrv, feymew, piam, akuy ñi xokiñ antv mew, feymew, piam bay, piam, gvrv em, pepay, piam, kanin. Feyci wvla ta ilotuafin, pi, piam, kanin. Feymew, piam, wixanpvramgy, piam, gvrv em. Feymew, piam, cew ga ñi yeyafiel, pikey, piam, kanin. Cew ga ñi ilotuyafiel, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, yeyafin zoy fvxake lilgelu mew, pikey, piam, kanin. Cayno kam ta wewfilu iñce ta gvrv em, ilotuafin wvla, pikey, piam, kanin. Iñce kay ta wewelimew tañi ilotuyafetew am, pikey, piam, kanin. Feymew, piam, yey, piam, ragi lil, piam, kanin, feymew, piam, puwi, piam, ñi lolo mew, piam, feymew, piam, puwvlgey, piam, gvrv em, wewel, piam, ilotueyew, piam, kanin gvrv em, fey tañi weza kuzefegen mew ta wewgekey ta gvrv em, kizu tañi koybagewen ta wewgekey ta gvrv em, feymew ta weweyew ta kanin ta gvrv em, feymew, piam, ta ilotugey, piam, ta gvrv em, fey tañi weza kuzefegemoyvm.