martes, 30 de marzo de 2021

Kajfvn ñi Nvxamkan ;; EPEW LAXAPAY FVTA

Faci epew abv fenxeni ñi nvxamentuel, epu nieci xoy reke, kiñe petu ñi wezafemvn ti Laxapay fvta, kagelu petu ñi weñagkvlen epu wenxu yegu. Feymew fenxen rulpazvgugeci hemvl naq elgey. 

Tvfa kuyfi nvxam keciley, feymew epe kom meligey, vjca, kuse, fvca, wece ka xipaleay, pijan rume xipayay! Fey ka ejkake rakizuam zvgu pefalpayay petu amuley ci nvxam. Zewaj kom epew kimeltukaenew fijke zvgu may.


HEMVLKAWE:

cokvm: hijo de la hermana del hombre 

cezkuy: suegro del hombre, yerno del hombre

laxapay: leon mitico

Kogkvl: gruñido (Kajfvn ñi rulpazvgun)

xemyen: crecido

rvpun: cortar de golpe, cercenar

xantun, xamtun: derribar 

xantulvn: derrribarle algo a alguien (femgelu egu femlu vytugeygu)

kiñe ina: de una vez, de inmediato

pvrakintun: mirar arriba (~naqkintun)

pvrakintukvnun: dejar la vista hacia arriba

naqpan: venir abajo 

naqpawvn: venirse abajo

nakvmvn: hacer bajar algo, alguien

nakvmelvn: bajar algo a alguien

xalewpi: retumbar como rayo (xalew-pi)

xalewpan: venir a retumbar

lofo toro: toro salvaje

lepvmkawejuyekvmen: ir haciendo correr al caballo

epuwentun: intervalo de dos dias

kvnxo: cojo

kvnxowfalun: hacerse el cojo

kvnxon: estar cojo, cojear

kopvkvnun: dejar boca abajo

reqge: prisionero

reqgen: tomar prisionero

xanan: exponer

xawma: ciego

xawmagen: ser ciego


 

EPEW LAXAPAY FVTA

 Feymew niey, piam, epu ñawe laxapay fvta. Kvzawelgean!, pi, piam. Wvlan ñi epu ñawe, pi, piam. Feymew epu cokvm niey, piam. Kvzawelaenew ñi epu cokvm, feymew kureyeñmayaenew ñi epu ñawe, pirkey laxapay fvta. Feymew amurkey tvfeyci peñiwen, kiñe, piam, Kogkvl pigey, kagelu Pvziw pigey, piam. Feymew puwigu, piam. Re akucagey ñi anvpuam egu. Feymew: Kvzawelmoan epu focvm, eluayiñ ñawe, pigeygu, piam, tvfeyci epu wenxu. Feymew: ya, pigu, piam. Cem kvzawayu?, pigu, piam. Kaxvlmoan ñi xemyen aliwen, pi, piam, laxapay fvta. Feymew elukvnuyegeygu epu wezake toki. Feymew: kiñeke rvpun mew xantulmoan ñi aliwen, pigeygu, piam. Feymew amuygu, piam, pegelgepuygu tvfeyci fvcake aliwen. Feymew xantulpualu egu kiñe rvpufempuygu, piam, feymew waxofemi, piam, tvfeyci toki ñi elugen egu. Feymew: waxoy yu toki, pipatuygu, piam. Kiñe ina kizu yu toki mew kvzawayu, pigu, piam. Feymew: feyvrke may, pi, piam, laxapay fvta. Feymew kiñe fvxa koyam mew puwigu, piam. Feymew: tvfa mew mvxvmayu toki, pigu, piam, tvfeyci epu wenxu. Feymew pvrakintukvnuygu, piam. Naqpawkejege may pijan toki! Naqpawkejege may pijan toki!, pigu, piam. Fvrenemuyu gvnecen, nakvmelmupayu epu toki, re kiñeke rvpu mvten xamtulu, pigu, piam. Feymew fvxa wenu xalewpi piam, tvfeyci pijan toki. Naqpawkejege may pijan toki! Naqpawkejege may pijan toki! Feymew abvn ragin wenu xalewpipay, piam, pijan toki. Fvrenemuyu gvnecen, nakvmelmupayu toki!, pigu, piam, feyci epu wenxu.

Ka mvxvmigu, piam: Naqpawkejege may pijan toki! Naqpawkejege may pijan toki!, pigu, piam. Feymew pvci mapu xalewpay, piam, pijan toki. Fvrenemuyu gvnecen, nakvmelmupayu toki!, pigu, piam. Naqpawkejege may pijan toki! Naqpawkejege may pijan toki!, pigu, piam. Feymew naqpay, piam, pijan toki, xalewfempay, piam, tvfeyci koyam mew. Feymew naqpay, piam, mapu mew. Feymew kake nvfemiyu, piam, tvfeyci epu toki Pvziw egu Kogkvl. Feymew amuygu, piam, kaxvaliwenalu egu. Feymew puwigu, piam, kaxvpuy, piam, aliwen egu. Kiñeke rvpukvnufempuygu, piam, xanfemi, piam, aliwen. Feymew ixokom aliwen xantuygu, piam, re kiñeke rvpukvnuygu, piam, kiñeke aliwen. Feymew kom zewmaygu, piam. Feymew kureyeygu, piam, tvfici epu wenxu. Zew kureyeñmamon tañi ñawe nvfalmoan ñi xemyen lofo toro, pi, piam, laxapay fvta. Ya, pigu, piam, tvfeyci epu wenxu. Feymew yegeygu, piam, tvfeyci lofo toro mew. Puwvlgeygu, piam. Feymew nvfalpuygu, piam. Kom bagvmpuy tvfeyci lofo toro yegu, piam. Feymew kvpatuygu, piam, ñi ruka mew.

Ka abvn mew, nvfalaenew ñi coyke ka ñi luan, pi, piam, laxapay fvta. Feymew: ya, pigu, piam, ka yegeygu luan mew, coyke mew tvfeyci epu wenxu. Yey, piam, gvrv, puwigvn, piam, tvfeyci luan mew ka tvfeyci coyke mew. Feymew gvrv, piam, lepvmkawejuyekvmey. Kvmey mi kaweju ka gvrv, pigekey, piam. Kvmey tañi kaweju, pikey, piam. Feymew puwlu egvn, inantukuy, piam, coyke gvrv, kiñe zilay rume, piam. Feymew kvpatuy, piam, gvrv, elkvnumefi tvfeyci epu wenxu. Feymew akutuy, piam, laxapay fvta mu. Elkvnumefimi tvfeyci epu wenxu?, pigey, piam. Elkvnumefiñ, pi, piam. Feymew epuwentun mew werkvgey, piam. Akupetulay ñi epu cezkuy?, pi, piam, laxapay fvta. Pemefige akutun egu, pigey, piam, gvrv. Feymew amuy, piam, gvrv. Puwi, piam, tvfeyci epu zomo mew. Akutuy mu epu fvta?, pipufi, piam, tvfeyci zomo. Akulay, pi, piam. Feymew amutuy, piam. Puwtuy, piam, laxapay fvta mew gvrv. Akurkelaygu, piputuy, piam. Ka pvci abvn mew ka werkvgey, piam. Ka amuy, piam, gvrv. Akutuy tamu fvta?, pipuy, piam. Akulay, pi, piam, tvfeyci epu zomo. Feymew wvñopay, piam, gvrv, ka puwtuy laxapay fvta mew. Akulay, pi, piam. Feymew kiñe ina  bagvmafimi tvfeyci epu zomo, ñi epu ñawe, pigey, piam, gvrv. Feymew werkvel gvrv kvnxowfaluy, piam. Kiñe ina lagvmmefe tvfeyci epu zomo, pigey, piam. Kvnxon, pi, piam. Amukage, ñocilekayaymi, pigey, piam. Feymew amuy, piam. Tvyew pvle vlkatupuy, piam, gvrv.

Kujiwkujiwkvlewey (kuliwkuliwkvlewey) tañi namun

werkvpeetew laxapay fvta

Kujiwkujiwkvlewey tañi namun

werkvpeetew laxapay fvta

Pi, piam gvrv. Feymew puwi, piam, tvfeyci epu zomo mew. Feymew bagvmpufi, piam, mvr bagvmpufi, piam, tvfeyci epu zomo. Kopvkvnuyefi, piam. Abvn mew akutuy, piam, tvfeyci epu wenxu. Kopvkopvy, piam, tvfeyci epu zomo. Akutulu tvfeyci epu wenxu, umawumawkvlerkeygu epu wezañma, pipatuy, piam, kiñe wenxu. Feymew wimanakvmfempatufi, piam, ñi kure. Feymew negvmlay rume, piam, tvfici zomo. Feymew payla rulpafi, piam, ñi kure. Feymew wvla kimfi, piam, bale ñi kure. Feymew gvmawtupatuygu, piam. Feymew: kiñe ina xipayayu, pigu, piam. Abvn mew xipaygu, piam. Xewa weza laxapay fvta kiñe ina bayay, pigu, piam. Abvn mew pegey, piam, gvrv. Feymew reqgegey, piam, gvrv. Feymew: cem no rume mogelayay, meli xipantuay puh, pigu, piam. Feymew cajaligu, piam, puh. Feymew xapvmufuy, piam, ixokom vñvm: pijmayken, ñamku, kanin, kvlegkvleg, rakiñ, rawijma, koho, mayñoko, ixofij vñvm xapvmufuy, piam. Feymew kiñe ina eluayiñ ñawe, pigey, piam, Pvziw egu Kogkvl. Feymew: ya, pigu, piam. Abvn mew, piam, xanakvnuygu, piam. Wvne koni, piam, ñamku ñi ñawe. Tvyew pvle xipape weza ipakarwafe!, pigey, piam. Ka abvn mew koni, piam, kanin ñi ñawe. Tvyew pvle xipape weza hvmv neyen, pigey, piam. Ka pvci abvn mew koni, piam, pijmayken ñi ñawe. Fey xokifiyu tayu kure xokifiyu, pigu, piam, tvfeyci epu wenxu. Feymew logko pvle wixaley, piam. Sigenaqpage, pigey, piam, nor pvle wixakvnupuy, piam. Sigepvrapatuge, pigey, piam, logko pvle wixaleputuy, piam. Fente pvcici vñvm teni (tati?), pigey, piam. Feymew ixokom vñvm kontufeyew, piam, Kiñe ayvlay rume. Kiñe ina meli xipantuay puh, pigu, piam. Puhi, piam, wvhwelay, piam. Feymew fentepun weñagkvygvn, piam. Feymew sijo eli, piam, gvnen. Feymew: kiñe ina iñce pu pvxa mula xipayan ñi lef. Feymew xvpefle ñi mula vxvfnakvmay ñi caja puh , pi, piam, sijo. Feymew cew ñi amulemum Pvziw egu Kogkvl, pu pvxa mula lef xipafemi, piam, sijo. Feymew wvh xipafemi, piam. Laxapay fvta enxin bay, piam. Feymew wvhvn mew, feymew mogey, piam, vñvm. Feymew gvmaygu, piam, tvfeyci epu wenxu. Awvgejayu, pigu, piam. Feymew gvmaygu, piam. Peeyew, piam coyke yegu. Cumvñmuam puwen? Epu eja wenxu pigeymu, piam. Bay may yu kure yem, pigu, piam. Iñce vlkatulmopaci apuwen, pi, piam, coyke. Katan yu coyke, xafxaf wvh coyke, pimoan, pi, piam coyke. Feymew fey pigey, piam. Kiñe rvgan mew wajpay, piam, puruy, piam. Katan yu coyke. Xafxaf wvh coyke, pigey, piam. Fentepun kvmelkay ñi purun. Feymew xipapay, piam, epu kuse. Feymew fey pimoci puwen, pi, piam, coyke. Ka fey pigey, piam. Katan yu coyke, xafxaf wvh coyke, pigey, piam, mekey, piam, ñi purun. Feymew abvn mew xipapay, piam, epu vjca zomo, kiñe kin pvle xawmagey, piam. Fey tvfa mu kure, puwen, pigeygu, piam, Kogkvl egu Pvziw. Feymew pebopebotuygu (pelopelotuygu), piam. Fey xokifiñ, pigu, piam. Feymew tvfey epu kuse fey, piam, eleltueyew ñi ge tvfeyci epu vjca zomo. Feymew kvme ge getuygu, piam. Feymew kureyetuy ñi kure yegu. Feymew abvn mew kvme wenxugetuygu, piam.

 _______

Kom cijkatulu faci nvxam tvfa rakizuamkaken kom tvfey kizu amelkantuwlu ta kiñe ce ñi logko mew, ñi rakizuam mew, ñi piwke mew. Feymew balu ñi kure, kvpay "meli xipantu puh". Feymew xipay kuse, vjca, fvca, ka wece. Kom feyci newen mvley ponwi ta iñciñ. Newen taiñ xantual fvxake aliwen, newen taiñ kvmecegetuael, newen taiñ mvxvmafiel pijan, ixokom.



viernes, 26 de marzo de 2021

BERSERK MAPUZVGUN MEW ;; MELI

Amuley faci nvxam entukelu Gacv kom ñi tukulpan zvgu, zoy pefaluway ñi newen petu weycakelu ñi mogeal, feymu kake ce kizu ñi zuam kvpa pvneafiel, cumvj Gacv kizu ñi zuam mu weycayay?


Xarintukun

Drive


Berserk, Vol. 4 by Kentaro Miura

miércoles, 10 de marzo de 2021

Kajfvn ñi Nvxamkan ;; Epew kiñe Gvrv, Xapial ka kiñe Kofvr

Faci nvxam mew Kajfvn pvnelay rume kvzawgeci hemvl, re kiñeke zewman zvgun ka fey vy kujiñ, fey mew tvfey pefali epu rume kewvh may:

iloawkaygvn: ellos carnearon al awka (ilo-awka-ygvn)

iñce ñi wewye: mi ganancia, lo que llevo por ganancia (zewman zvgun peno)

kofvr: armadillo

kanin: jote (cathartes aura)

pvyu (Pikunmapu), pvzv (Wijimapu): pudu (pudu puda)

zagi: chingue (conepatus chinga)

rawvjma: cachaña (enicognathus ferrugineus)

kayal: rawvjma ñi zvgun

wej wvh: boca floja (lit. boca defectuosa)

cvgarkvtiyefiy: lo apuñalo muchas veces (kvtiye: "muchas veces" reke)

 

Epew kiñe Gvrv, Xapial ka kiñe Kofvr

Yemege awka!, pigerkey gvrv. Tvfa mew gvyontukupayaymi, pigerkey gvrv. Kofvr, iñce jasuan, pi, piam. Xapial, iñce joftuan, pi, piam. Feymew yemey, piam, awka gvrv, gvyontukupay, piam. Feymew kofvr jasuy, piam, zoy moxilu. Mey, piam, rvnkvntukukvnufemtuy, piam, ñi lolo mew. Feymew xapial nvlay, piam, lef xipatuy, piam, tvfeyci awka, xipay, piam, xapial. Kofvr xananiey, piam, kiñe awka, feymew wixanentupay, piam, ñi kucijo (winu) xapial. Feymew lagvmpuy, piam, tvfici awka. Feymew xipapatuy, piam, kofvr, iloawkaygvn, piam.

Iñce kiñe kazi iawkatuan, pi, piam, gvrv. Iñce ñi nentuyael, pi, piam, kofvr. Kiñe cag nentuan, pi, piam, gvrv. Iñce ñi wewye!, pi, piam, xapial. Wezami, piam, ñi awka yegvn. Feymew elugey, piam, kvlce gvrv. Feymew xanantukuy, piam, kvxal mew, afvmi, piam, iy, piam, ñi kvlce awka gvrv. Petu ilu, piam, ñi kvlce awka: mvna fvrey, eluetew weza fvta logko!, pi, piam, gvrv. Ka pvci abvn mew werkvgey, piam, gvrv yetualu ilo, kutamakvnulelniey, piam. Feymew amutuy, piam, gvrv.

Pvci tiyew pvle mvten naqkenpuy, piam, ñi kutama, ilotupuy, piam. Re foro ilo yetuy, piam. Epe puwtulu: kvxaltumvn pu pvñeñ! Kvxaltumvn pu pvñeñ!, pi, piam, gvrv tufeyci pvcike xapial. Kvxaltuy, piam, anvntukuy caja yegvn, piam. Feymew tvfeyci kuze xapial kvxankvley, piam. Pu pvñeñ, konkintupamvn caja mew!, pi, piam, gvrv. Feymew tvfeyci pvcike xapial konkintupuy, piam, vxvftukufempuy, piam, pu caja mew. Feymew kiñe pvci xapial lef xipay, piam, pvray, piam, kiñe koyam mew. Gvmay, piam, tvfeyci pvci xapial, gvrv xipatuy, piam. Pvci abvn mew puwtuy, piam, fvta xapial ramtupuy, piam: cem mu anta gvmagvmageymi?, piputuy, piam, ñi yaj. Bagvmvñmaenew pvcike peñi, ñi lamgen weza gvrv!, pi, piam, tvfeyci pvci xapial. Cew pvle xipay weza gvrv?, pi, piam, fvta xapial. Tvfey pvle!, pi, piam, pvci xapial. Amuy, piam, tvfeyci fvta xapial.

Tvyew pvle pepufi, piam, pvyu (pvzv). Pelelaen gvrv tvfa mew, pvyu!?, pigey, piam, pvyu. Fewla rupay tvfa mew!, pi, piam, pvyu. Rumey, piam, xapial.

Zoy tvyew pvle pepufi, piam, kanin kiñe koyam mu mvlelu. Pelelaen gvrv tvfa mu, kanin!?, pigey, piam, kanin. Tvfa mew fewla rupay!, pi, piam, kanin. Rumey, piam, xapial.

Ka zoy tvyew pvle pepufi, piam, rawvjma. Pelelaen gvrv tvfa mu, rawvjma!?, pifi, piam, tvfeyci rawvjma. Kayal! Kayal!, pi, piam, rawvjma. Aa! Weza rawvjma wej wvh!, pi, piam, xapial. Rumey, piam, xapial.

Ka zoy tvyew pvle pepufi, piam, ñamko. Pelelaen gvrv tvfa mu, ñamko!?, Tvfa mew fewla rupay!, pi, piam, ñamko. Rumey, piam, xapial. Tvyew pvle pepufi zagi. Pelelaen gvrv tvfa mu, zagi!?. Tvfa mew mvlepay, werkefiñ, tvfi mu amualu, pi, piam, zagi. Bawfaluaymi!, pigey, piam, xapial. Vlaleay (nvlaleay) mi wvh!, pigey, piam, xapial. Ya!, pi, piam, xapial. Femkvnuy, piam, xapial. Feymew: puruñmaeyu, piam, pi, piam, tvfeyci zagi. Vlalelu wvh perkvntukukvnugey, piam. Feymew bay, piam, xapial. Gvrv!, piam, joftuley gvrv?, pigey, piam, gvrv. Kvpay, piam, akuy, piam, wixanentupay, piam, ñi kuciju, cvgarkvtiyefiy, piam, xapial. Feymew bay, piam, xapial.

 

****

Tvfaci nvxam mew pu wigka feypikey ta epewtufe re vytukerkey kujiñ, welu pefali ñi az mogen pu kujiñ ñi konkvleel nvxam mew, feymew pvzv, ñamko, kanin ka kofvr kejueyew xapial, welu rawvjma ixo pikelay ka fey zagi kejufi gvrv.

Tvfa reke mvley fenxen nvxam cew ñi pegemum ta pu kujiñ ñi az mogen, ka fey ixofij mogen ñi az.